Οπως διδάσκουν σε όλα τα σεμινάρια ανάπτυξης
καινοτομίας και δημιουργικότητας, η καλοτυχία
μιας εφεύρεσης εξαρτάται πολύ από τις υπάρχουσες
τεχνολογίες υλοποίησής της και από τη συγκυρία
κορύφωσης του ενδιαφέροντος για αυτά που προσφέρει.
Επίσης, όπως γνωρίζουμε από την Ιστορία, στο πρώτο συγκαταλέγεται
και η υποδοχή που θα της επιφυλάξουν οι ήδη αναγνωρισμένοι επαΐοντες
του συγκεκριμένου επιστημονικού τομέα, ενώ στο δεύτερο οι κρατούσες
οικονομικοπολιτικές συνθήκες.
Θα δούμε λοιπόν σε αυτό το τελευταίο μέρος του ταξιδιού μας στον κόσμο
των εφευρέσεων κάποια παραδείγματα ανακαλύψεων που «δεν ευτύχησαν έγκαιρα».
Αλλες διότι αμφισβητήθηκαν έντονα από τους ομοτέχνους και άλλες διότι
η υλοποίησή τους δεν βρήκε τη χρυσή τομή κόστους/απόδοσης.
Είναι εφευρέσεις που μπορείς να τις κατατάξεις στις ανεδαφικές, τις παρεξηγημένες,
τις ατελέσφορες… ή γενικά στις «πριν την ώρα τους».
Το βέβαιο είναι ότι η επιτυχής πραγμάτωσή τους θα άλλαζε τότε,
ή άλλαξε κατοπινά, ή θα αλλάξει αύριο τον κόσμο μας.
O εφευρέτης του ηλεκτρισμού που… δεν το είπε
Η Βιομηχανική Επανάσταση ξεκίνησε στην Αγγλία, βεβαίως βεβαίως,
αλλά τους καρπούς της έδρεψε κυρίως η Αμερική, που δεν είχε τις αγκυλώσεις
σεβάσμιων επιστημόνων ή τα καβούρια χρηματοδότησης προκλητικών εφευρέσεων. Χαρακτηριστικές της συντηρητικής στάσης του βρετανικού επιστημονικού
κατεστημένου ήταν οι αντιδράσεις του πασίγνωστου βρετανού
φυσικομαθηματικού λόρδου Κέλβιν (1824-1907) για τις εφευρέσεις
του ραδιοφώνου και του αεροπλάνου: για το πρώτο είπε ότι «δεν έχει κανένα μέλλον»
και για το δεύτερο ότι «οι βαρύτερες από τον αέρα μηχανές πτήσης είναι αδύνατες».
Κι όμως: μισό αιώνα πριν ένας συμπατριώτης του είχε ανακαλύψει πολλά από αυτά
που θα άλλαζαν τον κόσμο του 19ου αιώνα.
Αλλά ήταν τόσο μυστικοπαθής ώστε οι ανακαλύψεις του να γίνουν γνωστές
με έναν αιώνα καθυστέρησης.
Ο Χένρι Κάβεντις (Henry Cavendish, 1731-1810) ήταν όχι μόνο γόνος
αριστοκρατικών οικογενειών αλλά και πιθανότατα ο πλουσιότερος Βρετανός
της εποχής του.
Ωστόσο ήταν τόσο κοσμοφοβικός ώστε να επικοινωνεί με τους υπηρέτες του
με… χαρτάκια και, φυσικά, να μην κοινοποιεί στην επιστημονική κοινότητα
τα ευρήματά του.
Στη μόνη του δημοσίευση, το «Περί πλασματικών αερίων»
(«On Factitious Airs»,1766), εμπεριεχόταν η ανακάλυψη του υδρογόνου.
Ο Γάλλος Αντουάν Λαβουαζιέ τη διάβασε και επανέλαβε το πείραμα του Κάβεντις,
παίρνοντας τελικά τη σχετική δόξα.
Τα όσα άλλα είχε ανακαλύψει ο Κάβεντις παρέμειναν μυστήριο ως και τον θάνατό του.
Μόνο στα τέλη του 19ου αιώνα ο γνωστός θεμελιωτής της Δυναμικής θεωρίας
του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, Τζέιμς Μάξγουελ, αναψηλάφησε τις σημειώσεις
του θανόντος, για να διαπιστώσει ότι ο περίεργος εκείνος άνθρωπος
υπήρξε ένας φωστήρας που είχε ανακαλύψει πολύ νωρίτερα την έννοια
του ηλεκτροστατικού δυναμικού, τη σχέση ανάμεσα στο ηλεκτρικό δυναμικό
και στο ηλεκτρικό ρεύμα (κατοπινός Νόμος του Ωμ),
την έννοια της διηλεκτρικής σταθεράς ενός υλικού, τον νόμο
αντίστροφου τετραγώνου για την εξάρτηση της ηλεκτροστατικής δύναμης
από την απόσταση (κατοπινός Νόμος του Coulomb), τους νόμους κατανομής
του ρεύματος σε παράλληλα κυκλώματα (κατοπινές γέφυρες Wheatstone),
καθώς και το ότι ήταν ο πρώτος που υπολόγισε τη μέση πυκνότητα της Γης
και τη χημική σύσταση της ατμόσφαιρας.
Η τηλε-ενέργεια του Τέσλα
Το να είσαι πρωτοπόρος στην επιστήμη σου δεν σε εντάσσει απαραίτητα
στην κατηγορία των εμπνευσμένων εφευρετών.
Για παράδειγμα, ο Αϊνστάιν είχε δηλώσει για την πυρηνική ενέργεια, το 1932,
ότι «δεν υπάρχει ούτε καν η ελάχιστη ένδειξη ότι είναι επιτεύξιμη.
Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι το άτομο μπορεί να διασπαστεί κατά βούληση».
Αντιθέτως, ο Σέρβος Νίκολα Τέσλα (Nicholas Tesla) υπήρξε μάλλον ο μόνος
μετά τον Αρχιμήδη και τον Λεονάρντο Ντα Βίτσι άνθρωπος που συνδύασε
στον ύψιστο βαθμό τον οραματισμό με το ταλέντο του «πολυμήχανου εφευρέτη».
Το απέδειξε με τις πάμπολλες εφευρέσεις του στα πεδία των ηλεκτρικών δικτύων
και της ασύρματης επικοινωνίας, αλλά και με εφευρέσεις που… τον δικαίωσαν
πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του:
Στην έκθεση του Σικάγου του 1893 – στην ίδια εκείνη έκθεση όπου επιδείχθηκε
ηλεκτρικό αυτοκίνητο – ο Τέσλα όχι μόνο την ηλεκτροδότησε
με εναλλασσόμενο ρεύμα αλλά και επέδειξε τηλεμετάδοση ηλεκτρικής
ενέργειας (ηλεκτροδυναμική επαγωγή) ανάβοντας ασύρματα λαμπτήρες φωσφόρου.
Πέρασαν επτά δεκαετίες χωρίς κανείς να αξιοποιήσει αυτό το εύρημα,
μέχρι που το 1964 ο Αμερικανός William Brown τηλεκατηύθυνε ένα ελικοπτεράκι
που φορτιζόταν με εκπομπή μικροκυμάτων από απόσταση ενός μιλίου.
Το 2007 ομάδα ερευνητών του ΜΙΤ άναψε ασύρματα έναν γλόμπο των 60 βατ
από απόσταση δύο μέτρων και το 2008 η Intel επανέλαβε το επίτευγμα.
Το 2009 η Sony επέδειξε συσκευή τηλεόρασης που τροφοδοτούνταν ασύρματα
με ρεύμα, σε απόσταση μισού μέτρου από την πρίζα.
Το 2012 η τεχνολογία ασύρματης φόρτισης (DNA)
προστέθηκε σε πολλά μοντέλα κινητών τηλεφώνων.
Ωστόσο, το όραμα του Τέσλα δεν περιοριζόταν στην τροφοδοσία συσκευών.
Εκείνος έψαχνε για μια συνολική και δωρεάν ενεργειακή λύση για τον πλανήτη.
Πέντε χρόνια μετά την επίδειξη της ηλεκτροδυναμικής επαγωγής, εμφάνισε
στο γραφείο του μια μυστήρια ατμοκίνητη συσκευή (Tesla oscillator).
Οταν την ενεργοποίησε, το γραφείο του, το κτίριο ολόκληρο,
αλλά και τα γύρω κτίρια άρχισαν να δονούνται.
Ο Τέσλα πήρε το σφυρί και κατέστρεψε τη συσκευή
λέγοντας στους υπαλλήλους του ότι αν αφηνόταν ανεξέλεγκτη αυτή η εφεύρεση
θα έφερνε την καταστροφή του κόσμου από σεισμούς.
To 1917 δημοσίευσε άρθρο στο περιοδικό «Electrical Experimenter»
όπου ισχυριζόταν ότι μέσω υψίσυχνων ακτίνων θα μπορούσαν μελλοντικά
να εντοπίζουν υποβρύχια στον ωκεανό και να βλέπουν τη θέση τους
σε φωσφορίζουσα οθόνη.
Δεν είχε τότε την απαραίτητη τεχνολογία για να υλοποιήσει κάτι τέτοιο,
αλλά στη δεκαετία του ’30, όταν είδε την απειλητική άνοδο των Ναζί,
επανήλθε προτείνοντας στο αμερικανικό Πεντάγωνο τη δημιουργία
μιας ασπίδας αεράμυνας από «ακτίνες θανάτου».
Οι ακτίνες αυτές θα αντλούσαν ενέργεια από την ιονόσφαιρα.
Το Πεντάγωνο απέρριψε την «τρελή ιδέα» και ο Τέσλα πέθανε το 1943 πάμπτωχος
και καταφρονημένος.
Αμέσως μετά τον θάνατό του, πράκτορες του FBI κατέσχεσαν τα αρχεία του.
Πενήντα χρόνια μετά, το 1993, ένα δάσος κεραιών άρχισε να χτίζεται στην Αλάσκα,
με σκοπό τα πειράματα μικροκυματικής διέγερσης της ιονόσφαιρας.
Κατά τη λειτουργία του – ως τον Μάιο 2014 που ανακοινώθηκε ότι θα κλείσει
οριστικά – θέριεψαν οι φήμες ότι οι συντονισμένες εκπομπές μικροκυμάτων του
που ανακλώνταν στην ιονόσφαιρα ευθύνονταν για μεγασεισμούς
σε διάφορα σημεία του πλανήτη…
Η μεγαλύτερη «παράπλευρη απώλεια» της Βιομηχανικής Επανάστασης
υπήρξε η τεράστια συμβολή των καυσαερίων στη ραγδαία κλιματική αλλαγή
που βιώνουμε σήμερα.
Βεβαίως, τώρα, έχουμε επιτέλους υβριδικά ή και πλήρως ηλεκτρικά αυτοκίνητα
να παράγονται από τις αυτοκινητοβιομηχανίες, αλλά μήπως το κακό
που έχει ήδη συμβεί μπορούσε να έχει αποφευχθεί;
Η απάντηση είναι «ναι», όσο και αν σας ακούγεται απίστευτο:
Το 1881, ο Γάλλος Charles Jeantaud κατασκεύασε το πρώτο ηλεκτρικό αυτοκίνητο.
Τον μιμήθηκε το 1884 ο Βρετανός Thomas Parker και στη συνέχεια
οι Αμερικανοί N. S. Possons (1886),
William Morrison (1890), John Lambert (1891).
Καταλυτική υπήρξε η επίδραση της έκθεσης «World’s Colombian Exposition»
του 1893, στο Σικάγο, που εισήγαγε τον ηλεκτρισμό στο ευρύ κοινό.
Στην έκθεση εκείνη παρουσιάστηκε το ηλεκτρικό αυτοκίνητο του Morrison
και, αμέσως μετά, αρκετοί κατασκευαστές βάλθηκαν να σχεδιάσουν
τα δικά τους ηλεκτρικά μοντέλα.
Μεταξύ αυτών ο Henry Ford, σε σύμπραξη με τον γνωστό εφευρέτη Thomas Edison.
Ωστόσο το 1901 συνέβη κάτι που ανέτρεψε την όλη πορεία ανάπτυξης
και υιοθέτησης της ηλεκτροκίνησης: ανακαλύφθηκαν στο Τέξας
τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου, που έκαναν την προοπτική
των ντιζελοκίνητων αυτοκινήτων δραματικά πιο φθηνή.
Το αποτέλεσμα ήταν τα τελευταία 2.000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα να παραχθούν το 1920.
Για τα επόμενα 100 χρόνια ο «μαύρος χρυσός» παρέμεινε ο νικητής.
Από το «φρενόμετρο» ως τον «Braindriver»
Το 1907 μια απίθανη συσκευή εμφανίστηκε στο Λονδίνο
υπό το όνομα Lavery Electric Automatic Phrenometer.
Ο εφευρέτης της ισχυριζόταν ότι «διαβάζοντας το κρανίο σε 28 σημεία»
μπορούσε να σκιαγραφήσει – μέσα σε 30 δευτερόλεπτα – τα μυστικά
της προσωπικότητας του εξεταζομένου.
Μπορεί η όλη ιστορία να ήταν μια καλοστημένη απατεωνιά,
αλλά δείχνει το πόσο νωρίς θέριεψε η εμφάνιση του ηλεκτρισμού
τις ελπίδες των ανθρώπων για εξιχνίαση και βελτίωση των εγκεφαλικών λειτουργιών.
Το 1912, για παράδειγμα, ο Τέσλα πήρε την άδεια του γενικού επόπτη
των σχολείων της Νέας Υόρκης να καλωδιώσει τους τοίχους τάξεων και να υποβάλει
τους μαθητές σε ελάχιστης ισχύος υψίσυχνα ηλεκτρικά κύματα προκειμένου
να βελτιώσει τη νοητική τους λειτουργία.
Ωστόσο το πείραμα δεν υλοποιήθηκε τελικά, οπότε δεν γνωρίζουμε
αν κάποια παιδιά θα γίνονταν εξυπνότερα.
Μισό αιώνα μετά ο επικεφαλής των ερευνών για τη σχιζοφρένεια
στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Tulane, δρ Robert Galbraith Heath,
έκανε το επόμενο μεγάλο βήμα: φύτεψε 125 ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο
ενός ασθενούς και γιάτρεψε την κατάθλιψή του.
Το κατόρθωμα αυτό επαναλήφθηκε με αρκετούς ασθενείς κατάθλιψης.
Αλλά τότε, το 1962, ο καλός γιατρός δέχθηκε την επίσκεψη της CIA, που του ζήτησε
να συνεργαστεί μαζί της για το αντίστροφο: να εξετάσει αν η διαχείριση
των κέντρων πόνου στον εγκέφαλο μπορεί να συμβάλει στην επιτυχή ανάκριση.
Ο Heath αρνήθηκε και η συνέχεια των ερευνών του αγνοείται.
Το θέμα της άμεσης αλληλεπίδρασης ηλεκτρισμού-εγκεφάλου επανέρχεται
κατά περιόδους από τότε όχι μόνο στον ιατρικό τομέα αλλά και στον στρατιωτικό
(για τον αμεσότερο δυνατό χειρισμό πολύπλοκων συστημάτων)
και σε εκείνον του χειρισμού βιντεοπαιχνιδιών.
Οι πιο γνωστές στο ευρύ κοινό εφαρμογές προέρχονται ακριβώς από τον κόσμο
των βιντεοπαιχνιδιών.
Και, αξιοποιώντας μια τέτοια εγκεφαλική κάσκα παιχνιδιού της αμερικανικής
εταιρείας Emotiv, o καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο
του Βερολίνου, Raul Rojas, δημιούργησε το 2011 τον «BrainDriver»:
μια κάσκα που επιτρέπει την οδήγηση αυτοκινήτου… χωρίς τιμόνι.
Η εγκεφαλογραφική κάσκα διαβάζει τις εντολές κατευθείαν από τον εγκέφαλο
του οδηγού και τις μετατρέπει σε κατάλληλα ηλεκτρικά σήματα
για τα υποσυστήματα του αυτοκινήτου.
Οι προεκτάσεις εφαρμογών τηλεκατεύθυνσης που μπορούμε να σκεφθούμε
είναι σίγουρα πάμπολλες στον ήδη δαιδαλώδη κόσμο μας.
Εκείνη όμως που θα άγγιζε το «θαύμα» θα ήταν μια κάσκα που θα διόρθωνε
τις συνάψεις στα αυτιστικά παιδιά ή τη χαμένη μνήμη στους υπερηλίκους.
Οι ιπτάμενοι άνθρωποι
Πολύ μετά τον μύθο του Ικαρου, στην εποχή του Πυθαγόρα, οι Ελληνες
μιλούσαν για έναν φίλο του από την Υπερβορεία, τον Αβαρι,
που πετούσε όπου ήθελε στη Γη, πάνω σε ένα βέλος.
Οι χιλιετίες πέρασαν χωρίς κανένας άλλος να επαναλάβει τέτοιον άθλο,
ώσπου το 1919 ο ρώσος εφευρέτης Αλεξάντρ Φιοντόροβιτς Αντρέγεφ βάλθηκε
να φτιάξει μια συσκευή… ατομικής πυραυλομετακίνησης.
Παρά το ότι προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να πάρει τα πνευματικά δικαιώματα
μιας τέτοιας εφεύρεσης, δεν έγινε γνωστή καμία υλοποίησή της.
Με σιγουριά κάτι τέτοιο επιτεύχθηκε το 1958 από την κατασκευάστρια
στρατιωτικού υλικού Thiokol, το 1959 από την Aerojet General Corp.
και το 1960 από την Bell – όλες αμερικανικές.
Εγιναν αρκετές δοκιμές, με επιχορήγηση του Πενταγώνου, αλλά η πρώτη
πραγματικά αδέσμευτη πτήση έγινε μία εβδομάδα μετά τη διαστημική πτήση
του Σοβιετικού Γκαγκάριν, στις 20 Απριλίου 1961,
κοντά στους καταρράκτες του Νιαγάρα, από την Bell.
H πτήση κρίθηκε επιτυχής, αλλά ο στρατός απογοητεύθηκε:
διάρκεια μόλις 13 δευτερόλεπτα, ταχύτητα 55 χλμ./ώρα, κατανάλωση
19 λίτρα καυσίμου για απόσταση μόλις 35 μέτρων.
Εκτοτε έχουν υπάρξει πολλές παρόμοιες προσπάθειες ιδιωτών κατασκευαστών,
με κάπως καλύτερες επιδόσεις, αλλά οι μόνες εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας
υπήρξαν σε διαστημικούς περιπάτους αστροναυτών και σε ταινίες του Χόλιγουντ.
Το δε κόστος παρέμενε απαγορευτικό για τους κοινούς θνητούς:
250.000 δολάρια μόνο η συσκευή.
Η μόνη αισθητή μείωση του κόστους (στα 6.000 δολάρια, ως κιτ) επήλθε
από την εταιρεία Zapata Racing, η οποία κατασκευάζει ένα μοντέλο υδροσκί,
που παίρνει ενέργεια από ένα κανονικό jet-ski, με το οποίο είναι διαρκώς συνδεδεμένο.
Εφέτος η νεοζηλανδική Martin Aircraft παρουσίασε ένα μοντέλο που διεκδικεί
συμβόλαια από τον στρατό και τις υπηρεσίες διάσωσης: το Μartin Jetpack
έχει εμβέλεια 30 χλμ. με ταχύτητα 74 χλμ./ώρα, αλλά βασίζεται
σε πετρελαιοκίνητες προπέλες (έχει άδεια ελαφρού αεροσκάφους)
και κοστίζει 150.000-250.000 δολάρια.
ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ: Ο… δαίμων του Τζέιμς Μποντ «χτύπησε»
τις «μεγάλες ανακαλύψεις από ατύχημα» στις 10.8.2014 μετατρέποντας
τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ σε Ιαν!
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου