"Ω γλυκύ μου έαρ"....Αναζητώντας τον αρχαιοελληνικό Επιτάφιο και Ανάσταση.

Τα Αδώνια  ήταν μία επιτάφια

  ιδιωτική-οικιακή εορτή που τελούνταν κάθε χρόνο

 σε όλες σχεδόν τις ελληνικές πόλεις προς τιμήν 

του Αδωνη και της Αφροδίτης. 

Η διάρκεια της εορτής ήταν συνήθως διήμερη,

 αλλά σε  κάποιες πόλεις μπορούσε να διαρκέσει ακόμη

 και για μία εβδομάδα (Βρεττός, 2002). 

Τα τελετουργικά αυτά λάμβαναν χώρα κυρίως

 κατά την εποχή της ανοίξεως  και όπως ο μεγάλος

 Ελληνας λαογράφος Ν. Πολίτης επισημαίνει, 

αυτά «…ετελούντο δ’ εν Αθήναις και εν άλλαις

 πόλεσι της Ελλάδος περί τα τέλη Μαρτίου…». 

Πολλοί μελετητές ισχυρίζονται ότι η λατρεία αυτή 

εισήχθη στον ελλαδικό χώρο από την πόλη Βύβλο 

της Συρίας τον 5ο π.Χ αιώνα, που βεβαίως την εποχή 

εκείνη  κατοικούνταν και από ελληνικό πληθυσμό. 

Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν σημαντικές αναφορές ότι

 η λατρεία του θεού  ήταν αναπτυγμένη ήδη 

από το 600 π.Χ. στον θρησκευτικό κύκλο των γυναικών

 που πλαισίωναν την Σαπφώ στην Λέσβο (Burkert, 1993).

Η τελετή χωριζόταν σε δύο κύρια μέρη. 

Η πρώτη μέρα ήταν πένθιμη 
και  ονομάζονταν «αφανισμός». 
Στο κομμάτι αυτό οι γυναίκες ακολουθούσαν όλα 

τα καθιερωμένα τελετουργικά της κηδεύσεως του Αδωνη

 που ονομάζονταν και ως «πρόθεσις» του νεκρού. 

Κατά την ταφική διαδικασία της προθέσεως, 

οι μαυροφορεμένες  γυναίκες τοποθετούσαν σε νεκρική 

κλίνη ένα ξύλινο ομοίωμα (ξόανο) του Αδώνιδος 

και επιτελούσαν, σαν να είχαν ένα νεκρό σώμα, 

 τα ταφικά τελετουργικά.

 Επλεναν με νερό το  ξόανο,  μύρωναν το σώμα

 του Θεού, το έντυναν με το χαρακτηριστικό ύφασμα 

των νεκρών, το σάβανο και νεκροστόλιζαν με αρωματικά

 άνθη και κλαδιά αειθαλών δέντρων την κλίνη του. 

Ο ποιητής Θεόκριτος, που έζησε 3ο αιώνα π.Χ. 

και ήταν ένας από τους σημαντικότερους ποιητές

 της Ελληνιστικής εποχής,  περιγράφει με εξαίσιο

 τρόπο  στο 15ο ειδύλλιό του με τίτλο Συρακουσίαι

 ή Αδωνιασταί την ατμόσφαιρα της εορτής:

«Εχουν στρώσει αργυρή κλίνη νεκρική

 για τον όμορφο Θεό. Δίπλα της, βρίσκονται καρποί 

που δίνουν τα κλαδιά των ιερών δένδρων, και άνθη 

φυλαγμένα σε πήλινα δοχεία, 

οι περιώνυμοι κήποι του Αδωνη.

Ο πολυέραστος  Αδωνης, αυτός που αγαπούν

 και στον Αχέροντα ακόμη!

Δέσποινα Αφροδίτη, εσύ είσαι που κρατείς στα χέρια 

τώρα  το ρόδινο σώμα του Αδωνη».

Σημαντικό μέρος στην τελετή  διαδραμάτιζαν

 οι λεγόμενοι «Κήποι Αδώνιδος».

 Οι γυναίκες εννέα ημέρες πριν την εορτή,

 τοποθετούσαν μέσα σε αγγεία πήλινα σπόρους 

από φυτά που αναπτύσσονται γρήγορα, συνήθως σίτο,

 μαρούλι, μάραθο ή και διάφορα άνθη. 

Τοποθετούσαν τα αγγεία αυτά στις στέγες των σπιτιών

 ή όπου αλλού αυτά θα δέχονταν την θερμότητα

 των ηλιακών ακτινών ώστε να μεγαλώσουν γρήγορα. 

Τα φυτά αυτά συμβόλιζαν την νεότητα και το σφρίγος

 του νεανία θεού, ενώ αναβλασταίνουν γρήγορα 

και μαραίνονται απότομα, όπως απότομα 
και πρόωρα αφανίστηκε και ο Αδωνης.

Θρήνος, επιτάφιος και ανάσταση.

Κατόπιν ακολουθούσε  ο θρήνος του νεκρού Αδώνιδος. 

Ο θρήνος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ελληνικών ταφικών τελετουργιών.  

 Εχουμε την τύχη να διασώζεται αυτούσιος  

ένας  τελετουργικός  θρήνος του Αδώνιδος 

 από τον Βίωνα τον Σμυρναίο που έζησε τον 2ο αιώνα π.Χ. 

Το έργο του «Επιτάφιος Αδώνιδος» αποτελεί ένα 

από τα σημαντικότερα ποιητικά κείμενα 

της Ελληνιστικής περιόδου που περιγράφει

 με αριστουργηματικό λογοτεχνικό τρόπο 

τον θρήνο της Θέας Αφροδίτης για τον Αδωνη.

Τον Αδωνη θρηνολογώ, τον όμορφο που εχάθη,

«πάει, χάθηκεν ο Άδωνης» οι Έρωτες θρηνούνε.

Στα πορφυρά σου Κύπριδα να μην ξαναπλαγιάσεις,

βάλε τα μαύρα σου, καλή, και να στηθοκοπιέσαι,

σύρε φωνή, ο Αδωνης χάθηκεν, ο καλός σου.

Τον Άδωνη θρηνολογώ και οι Ερωτες θρηνούνε

Επειτα ακολουθούσε η λεγόμενη «Εκθεσις» 

του ομοιώματος του θνήσκοντος Θεού, δηλαδή 

η περιφορά, η μετάβαση της ταφικής λάρνακας  

από τον οίκο προς τον χώρο ταφής του. 

Στην πομπή προπορεύονταν οι άντρες 

και ακολουθούσαν οι γυναίκες, οι αναμμένοι πυρσοί 

και τα κεριά προσέδιδαν σε αυτήν την επιβλητική 

πομπή μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. 

Οι πένθιμοι  ύμνοι  συνεχίζονταν κατά την διαδρομή 

με την συνοδεία αυλού που παρήγαγε έναν θρηνητικό

 ήχο και ονομάζονταν γίγγρα. 

Οταν έφταναν στον υποτιθέμενο χώρο ταφής, 

έθαβαν το ομοίωμα και  ακολουθούσαν
 οι καθιερωμένες ταφικές χοές, 
καθώς και ο τελετουργικός κυκλικός

 χορός των γυναικών γύρω από τον τάφο.

Η επόμενη ημέρα των Αδωνίων ήταν χαρμοσύνη 

και ενθουσιαστική και ονομάζονταν  «Εύρεσις». 

Εκεί εόρταζαν την ανάσταση, την αναγέννηση 

του Αδώνιδος με χορούς και γέλια, και συνέτρωγαν

 με πλούσια γεύματα που προέρχονταν 

από τις καθιερωμένες θυσίες.

ΠΗΓΗ

Σύγχρονοι Έλληνες πολυθεϊστές

 πάνω από τον επιτάφιο του Θεού Άδωνιδος.