Κόρινθος-Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου χθες: Φωτορεπορτάζ από αναβίωση στο έθιμο του κλήδονα.

Οι θερινές αλλαγές του ήλιου, είναι μια σημαντική, αλλά μερικές φορές 

κι επικίνδυνη αλλαγή του χρόνου, κυρίως για τους γεωργούς. 

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ορισμένες συνήθειες των αρχαίων, σχετικές 

με το θερινό ηλιοστάσιο ή ηλιοτρόπιο, διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα.

 Όσα αρχαία έθιμα ανάγονται στις θερινές τροπές του ηλίου συνδέθηκαν 

με το Γενέθλιο του Ιωάννου του Πρόδρομου (24 Ιουνίου). 

Η συσχέτιση δεν έγινε χωρίς λόγο.

 Κατά τον ευαγγελιστή Λουκά ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος 

από τον Ιησού.

 Αφού λοιπόν η γέννηση του Χριστού ορίστηκε από την εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου,

 δηλαδή κατά τις χειμερινές τροπές του ηλίου, επόμενο ήταν το Γενέθλιο του Ιωάννου 

του Προδρόμου να συμπέσει με την 24 Ιουνίου, 

δηλαδή κατά τις θερινές τροπές του ηλίου.

Χαρακτηριστικό έθιμο της γιορτής είναι, οι φωτιές τ’ Αϊ-Γιαννιού που άναβαν

 στα τρίστρατα, στις 23 Ιουνίου το βράδυ. 

Άναβαν φωτιές, σε όλους τους μαχαλάδες, προσπαθώντας ο κάθε ένας να ανάψει

 την μεγαλύτερη φωτιά, πάνω από τις οποίες πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. 

Πάνω στις φωτιές ρίχνουν και κλαδιά ενός αναρριχώμενου φυτού του κλήδονα

 και  στολίζοντας με στεφάνια τα κεφάλια τους πηδάνε με γέλια και φωνές 

πάνω από τις φλόγες τρεις φορές.

 Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται 

σε ένα από τα σπίτια του χωριού, και κάποια ή κάποιες από αυτές φέρνουν

 από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». 

Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο,

 την υδροφόρο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο

 (μήλο πράσινο ή κόκκινο, κόσμημα, κλειδί κ.α.), το λεγόμενο ριζικάρι.

Στη συνέχεια το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά 

με ένα κορδόνι («κλειδώνεται») και τοποθετείται σε ταράτσα ή άλλο ανοιχτό χώρο.

 Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων. 

Λέγεται ότι, οι ανύπαντρες που έχουν ρίξει ριζικάρι στο δοχείο, τη νύχτα

 θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο. Ανήμερα του Αϊ-Γιαννιού, 

αλλά πριν βγει ο ήλιος, η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης 

φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο.

Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες 

και οι υπόλοιποι χωριανοί για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων 
της μαντικής διαδικασίας.
 Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η υδροφόρος νεαρή ανασύρει ένα-ένα 

από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο «ριζικό» 

κάθε κοπέλας και μια άλλη, κάποια που έχει ποιητικό ή μαντικό ταλέντο

 απαγγέλλει ταυτόχρονα τυχαίες μαντινάδες.

 Μαντινάδες που είναι επηρεασμένες απλώς και μόνο από τη θέα του ριζικαριού, 

αφού η μαντιναδολόγος δεν ξέρει σε ποιον ανήκει το κάθε ριζικάρι.

 Η μαντινάδα που αντιστοιχεί στο αντικείμενο (ριζικάρι) της κάθε κοπέλας

 θεωρείται ότι προμηνάει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, 

που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Σύμφωνα με ορισμένους η λέξη «Κλήδωνας» ή Κληδονας

προέρχεται από τη λέξη κλειδί 

που ανοίγει και κλείνει το κουτί τη τύχης, 

εξ ου και οι μαντινάδες:

Κλειδώνουμε τον κλήδονα μ’ ένα μικιό κλειδάκι,

 κι απόης τον αφήνουμε έξω στο φεγγαράκι.

Με τις φωτιές του Αϊ-Γιαννιού είδα την ομορφιά σου, 

κ’ είπα να πέσω να καώ μέσα στην αγκαλιά σου.

Ένα αστέρι τ ’Αϊ Γιαννιού μήνυμα θα σου φέρει,

το πόσο θέλω να γενώ παντοτινό σου ταίρι.

Τ’Άη Γιαννιού στον Κλήδονα που τις φωθιές πηδούνε, 

οι κοπελιές ελπίζουνε καλό γαμπρό να βρούνε.

Ανήμερα τ’ Άη Γιαννιού με καλομοίρας χέρι, 

θε να γραφτεί αιώνια πως θα σε κάνω ταίρι

Κιονά τ΄αμίλητο νερό που’ ναι στο κιούπι μέσα, 

πίνω το μα κατέχω το ότι δεν έχει μπέσα

Μου το πανε στο Κλήδονα πως θα με κάνεις ταίρι, 

μα την αυγή που ξύπνησα σε πήρε το αγέρι

Σας εύχομαι από καρδιάς του Κλήδονα τ΄αστέρι, 

στιγμές πολλές στιγμές χαράς στο σπίτι σας να φέρει.

Κρητικοπούλα κοπελιά με το σταμνί στον ώμο, 

φέρε τ’ αμίλητο νερό και πρόσεχε στο δρόμο

Στον Κλήδονα χαροκοπούν κι έλα στο πανηγύρι 

και στα παλιά μας χωρατά η σκέψη να γιαγύρει.

Του Κλήδονα τα μυστικά κανείς δεν τα κατέχει, 

μόνο τ’ αμίλητο νερό που στο κουρούπι έχει.

Ας πιεί τ’ αμίλητο νερό μα μένα μη μου δώσει, 

για να της λέω σ’ αγαπώ μέχρι να ξημερώσει

Τα ριζικάρια ρίχνουνε στον Κλήδονα με χάρη, 

για να προβλέψουν ποια με ποιόν θα γίνουνε ζευγάρι.

Άσπρο γαρύφαλλο κρατώ , κόκκινο θα το βάψω, 

κι αν το πετύχω στην μπογιά, πολλές καρδιές θα κάψω.

Δικό μας σχόλιο:

Αλλά και ο Νομπελίστας μας ποιητής

Γιώργος Σεφέρης έγραψε:

Τα μονοκοτυλήδονα

και τα δικοτυλήδονα

ανθίζανε στον κάμπο

σου το `χαν πει στον κλήδονα

και σμίξαμε φιλήδονα

τα χείλη μας, Μαλάμω!

που επένδυσε με μουσική ο σπουδαίος

 Κρητικός μουσικοσυνθέτης

Γιάννης Μαρκόπουλος