Οι τελετουργικοί χοροί εμφανίζονται
σ’ όλους τους λαούς της γης
σαν συνοδευτικά στοιχεία της εργασίας
και της θρησκευτικής λατρείας.
Εμφανίζονται σαν αγροτικές τελετές,
οι οποίες συνδέονται με κάποιες
θεϊκές μορφές, που τιμώνται σε κάποια
χρονική στιγμή, ιδίως την άνοιξη,
που συνδέεται με τη βλάστηση.
Αγροτική «καταγωγή» έχουν οι τελετές
του Όσιρη στην Αίγυπτο, του Ταμμούζ
στη Βαβυλώνα, του Άττη στη Φρυγία,
της Περσεφόνης, Υάκινθου, Άδωνη
και Διονύσου στην Ελλάδα. Ενδεικτικά
της αγροτικής καταγωγής του Διονύσου
είναι τα επίθετα που τον συνοδεύουν.
Δενδρεύς, Ληναίος, Βάκχος.
Η γένεση του δράματος, ανεξάρτητα από άλλες
καταβολές ή συμβολές, συνδέεται
με τη λατρεία του Διονύσου.
Ο Διόνυσος ήταν θεός της αμπέλου και του οίνου,
άρα και της μέθης.
Στον Αθηναίο (II, 11) υπάρχει η «κατάθεση»
του Σιμωνίδη, που λέει πως «από τη μέθη
ξεπήδησε η κωμωδία και η τραγωδία στην Ικαρία».
Ικαρία ήταν δήμος της Αττικής στις πλαγιές
της Πεντέλης και σήμερα ονομάζεται Διόνυσος.
Τοτέμ, δηλαδή ιερό έμβλημα του Διονύσου
ήταν ο τράγος και γι’ αυτό οι χορευτές
κατά τις εορτές του θεού μεταμφιέζονταν
σε τράγους, φορώντας τραγίσια δέρματα
και τοποθετώντας στο κεφάλι τους κέρατα.
Έτσι ξέφευγαν από την ανθρώπινη κατάσταση
και περνούσαν σε μια θεϊκή έκσταση,
κάνοντας πράξεις μιμητικές των αναπαραγωγικών
κυρίως στοιχείων της ζωής.
Ο Πλάτων στους «Νόμους» (III, 15,790 b.)
ονομάζει τον διθύραμβο άσμα
που αναφέρεται στη γέννηση του Διονύσου.
Ο Ευριπίδης στις «Βάκχες»
ονομάζει διθύραμβο τον ίδιο τον Διόνυσο.
Ο Ηρόδοτος (1, 23) θεωρεί ότι ευρετής
του διθυράμβου είναι ο ποιητής Αρίων
από τη Μήθυμνα της Λέσβου.
Τον διθύραμβο παρουσίασε ο Αρίων
στην Κόρινθο
σαν μια σύνθεση λυρικών
και δωρικών χορικών στοιχείων.
Οι διθύραμβοι εκτελούνταν στις γιορτές
του Διονύσου που λέγονταν «Διονύσια».
Κατά τη μαρτυρία του Πλουτάρχου (Ηθικά, 257 c),
η πρώτη παράσταση
του διθυράμβου ήταν απλή: πρώτα έμπαινε
ένας χορευτής που κρατούσε
έναν αμφορέα με κρασί και μια κληματόβεργα.
Μετά ακολουθούσε άλλος
σέρνοντας τον τράγο, έπειτα άλλος κρατώντας
ένα καλάθι σύκα και τελευταίος
ο χορευτής που κρατούσε τον φαλλό,
το σύμβολο της γονιμότητας.
Άρα, η πρώτη μορφή διθυράμβου
είχε φαλλικό χαρακτήρα, ψάλλονταν δηλαδή
και εκτελούνταν χορευτικά φαλλικά άσματα.
Σε παραστάσεις αγγείων παρατηρούμε ότι συχνά
ο Διόνυσος μεταφέρεται από Σιληνούς πάνω σε άρμα.
Η μεταφορά του στην ορχήστρα, στον τόπο
που γινόταν όρχηση (=χορός)
και ο οποίος πρέπει να ήταν ένα αλώνι,
αποτελεί το σπέρμα της τραγωδίας.
Ο Διόνυσος ήταν λαϊκός θεός και η εισαγωγή
της λατρείας του σήμαινε νίκη
των λαϊκών δυνάμεων επί της αριστοκρατίας.
Ο μεγάλος φιλόλογος Βιλαμόβιτς - Μέλλεντορφ
διατύπωσε την άποψη
ότι ο διθύραμβος αρχικά ήταν άσμα του Σόλωνα
προς τιμή του Διονύσου, που ο Αρίων στην Κόρινθο
το μετέτρεψε σε χορικό άσμα.
Ο Θέσπις ακολούθως χρησιμοποίησε
τον υποκριτή για να απαγγέλλει
τους ιαμβικούς στίχους γραμμένους
σε αττική γλώσσα, ενώ ο χορός
κράτησε για λόγους παραδοσιακούς
τη δωρική γλώσσα.
'Ετσι εξηγείται το γιατί τα διαλογικά μέρη
της τραγωδίας γράφονται στην αττική
και τα χορικά στη δωρική διάλεκτο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου