Οί Γκούνα, ή οι Κούνα είναι ιθαγενείς του Παναμά και της Κολομβίας.

Οί Γκούνα, ή οι Κούνα είναι ιθαγενείς του Παναμά και της Κολομβίας. 

Ιθαγενείς που μιλούν Τσιμπτσάν, οι οποίοι κάποτε καταλάμβαναν την κεντρική 

περιοχή του σημερινού Παναμά και των γειτονικών Νήσων Σαν Μπλάς 

και εξακολουθούν να επιβιώνουν σε περιθωριακές περιοχές.

Ο Στρατηγός του Κονγρέσο de la Nación Gunadule από το 2010 προωθεί 

την ορθογραφία Guna.

Στη γλώσσα Guna, αυτοαποκαλούνται Dule ή Tule, που σημαίνει "άνθρωποι",

 και το όνομα της γλώσσας είναι Dulegaya, κυριολεκτικά "άνθρωποι-στόμα".

Τοποθεσία

Οι άνθρωποι Guna ζουν σε τρεις πολιτικά αυτόνομους κόμακες

 ή αυτόνομες κρατήσεις στον Παναμά, και σε μερικά μικρά χωριά στην Κολομβία.

 Υπάρχουν επίσης κοινότητες ανθρώπων Guna στην Πόλη του Παναμά,

 στο Colón και σε άλλες πόλεις.

Οι περισσότεροι Gunas ζουν σε μικρά νησιά στα ανοικτά των ακτών

 της Comarca του Guna Yala, που είναι γνωστά ως τα νησιά San Blas.

Πολιτική και κοινωνική οργάνωση

Στην Guna Yala, κάθε κοινότητα έχει τη δική της πολιτική οργάνωση,

 με επικεφαλής ένα saila (Σάιλαχ). 

Ο saila είναι συνήθως πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης της κοινότητας. 

απομνημονεύει τραγούδια που σχετίζονται με την ιερή ιστορία του λαού,

 και με τη σειρά τους τα μεταδίδει στους ανθρώπους.

Τον 16ο αιώνα η Κούνα ήταν μια σημαντική ομάδα, που ζούσε 

σε ομοσπονδιακά χωριά υπό αρχηγούς, οι οποίοι είχαν σημαντική εξουσία,

 και συμμετείχαν σε πόλεμο μεταξύ τους και με γειτονικές φυλές.

Η γεωργία βασίστηκε κυρίως σε τεχνικές slash-and-burn και υπήρχε 

εκτεταμένο εμπόριο, κυρίως με κανό κατά μήκος της ακτής. 

Είχαν ένα καλά ανεπτυγμένο σύστημα τάξης, με τους αιχμάλωτους

 γενικά να υποδουλώνονται. 

Σημαντικοί αρχηγοί μεταφέρθηκαν στις αιώρες.

Τα σώματά τους διατηρήθηκαν μετά το θάνατο και θάφτηκαν 

σε μεγάλους τάφους με τις συζύγους και τους κρατούμενους. 

Η μεταλλουργία αναπτύχθηκε καλά, και πολλά χρυσά στολίδια έχουν βρεθεί

 στους τάφους, μαζί με ωραία κεραμικά και στολίδια από κέλυφος.

Οι αποφάσεις λαμβάνονται σε συναντήσεις που πραγματοποιούνται 

στο Onmaked Nega ή στο Ibeorgun Nega 

(Συνεδριακό Σπίτι ή Casa de Congreso), μια δομή που εξυπηρετεί 

επίσης πολιτικούς και πνευματικούς σκοπούς.

Στο Onmaked Nega, ο saila τραγουδά την ιστορία, τους θρύλους 

και τους νόμους της Guna, καθώς και τη διαχείριση των καθημερινών

 πολιτικών και κοινωνικών υποθέσεων.

Ο saila συνοδεύεται συνήθως από ένα ή περισσότερα φωνητικά

 που λειτουργούν ως διερμηνείς και σύμβουλοι για τον saila.

Επειδή τα τραγούδια και η προφορική ιστορία του Guna βρίσκονται

 σε ένα υψηλότερο γλωσσικό μητρώο με εξειδικευμένο λεξιλόγιο,

 η απαγγελία του saila θα ακολουθείται συχνά από μια εξήγηση 

και ερμηνεία από ένα από τα φωνητικά στην άτυπη γλώσσα Guna.

Τα κύρια αποτελέσματα της ευρωπαϊκής επαφής ήταν

 η καταστροφή της πολιτικής υπερκατασκευής του Kuna

 και η τροποποίηση των κοινωνικών και θρησκευτικών συστημάτων.

Στη σύγχρονη εποχή ζουν σε μικρά χωριά και εξαρτώνται κυρίως

 από τη γεωργία για την επιβίωση, συμπληρώνεται από το ψάρεμα και το κυνήγι.

Ο γάμος είναι μητρολογικός, δημιουργώντας εκτεταμένες οικογένειες 

πολλών γενεών στις οποίες ο γαμπρός είναι υπό την εξουσία 

του πατέρα της συζύγου του.

Οι οικογένειες Guna είναι μητρικές και μητρικές, με τον γαμπρό

 να κινείται για να γίνει μέλος της οικογένειας της νύφης. 

Ο γαμπρός παίρνει επίσης το επώνυμο της νύφης.

Η θρησκεία επικεντρώνεται στους σαμάνους που θεραπεύουν 

τους άρρωστους και ασκούν διάφορους τύπους μαγείας.

Ο ήλιος και το φεγγάρι ήταν παλαιότερα μεγάλες θεότητες,

 αλλά η μυθολογία έχει επηρεαστεί πολύ από τις ευρωπαϊκές αντιλήψεις.

(Εγώ θα έλεγα Ελληνικές).

Οι λεγόμενοι λευκοί Ιθαγενείς του San Blas είναι στην πραγματικότητα θεοί

 που ήρθαν από τήν ανατολή που έμειναν εκεί και σήμερα αποτελούν

 περίπου το 0,7 τοις εκατό του πληθυσμού Kuna 

και δεν επιτρέπεται να παντρευτούν.

Σήμερα υπάρχουν 49 κοινότητες στην Γκούνα Γιάλα. 

Το σύνολο της περιοχής διέπεται από το Γενικό Συνέδριο της Γκούνα, 

το οποίο ηγείται η 3 Saila Dummagan ("Great Sailas").

Σημαία

Η σημαία Guna Swastika υιοθετήθηκε μετά την εξέγερση του 1925

 ενάντια στην καταστολή του Παναμά. 

Οι οριζόντιες ρίγες έχουν αναλογία 1: 2: 1 και η κεντρική σβάστικα 

είναι ένα προγονικό σύμβολο που ονομάζεται Naa Ukuryaa.

Σύμφωνα με μια εξήγηση, συμβολίζει τις τέσσερις πλευρές του κόσμου

 ή την προέλευση από την οποία προέκυψαν οι λαοί του κόσμου 

πού τό είχαι μια θεότητα σαν ιερο συμβολο. (Αθηνά).

Επίσης, γνωστή ως η σημαία του νησιού Γκούνα Γιάλα σήμερα, 

η σημαία χρησιμοποιείται για την επαρχία του Σαν Μπλάς 

και επίσης ως εθνική σημαία της Γκούνα.

Η κεντρική λωρίδα, που σημαίνει ειρήνη και αγνότητα, είναι λευκή 

στην επίσημη σημαία της κράτησης, η οποία υιοθετήθηκε επίσημα 

από το Εθνικό Συνέδριο Guna, ενώ η κίτρινη λωρίδα χρησιμοποιείται

 στην εθνική σημαία (εισήχθη στη σημαία περίπου το 1940).

Το 1942 η σημαία τροποποιήθηκε με ένα κόκκινο δαχτυλίδι που περικλείει 

το κέντρο της σβάστικας λόγω των ναζιστικών ενώσεων. 

το δαχτυλίδι εγκαταλείφθηκε αργότερα.

(Αυτο τό κόκκινο δαχτυλίδι το έβαλαν γιατί μετά τον δεύτερο

 παγκόσμιο πόλεμο οι κυβερνήσεις απαγόρευσαν αυτό τό καθαρά 

ελληνικό σύμβολο ως ταχα ωαζιστικό σύμβολο.)

Πολιτισμός

Το Guna είναι διάσημο για τα φωτεινά molas τους, μια πολύχρωμη 

κλωστοϋφαντουργική μορφή τέχνης φτιαγμένη με τις τεχνικές 

του appliqué και της αντίστροφης appliqué.

Τα πάνελ Mola χρησιμοποιούνται για να φτιάξουν τις μπλούζες 

της γυναικείας εθνικής ενδυμασίας Guna, που φοριούνται καθημερινά 

από πολλές γυναίκες Guna. Mola σημαίνει "ρούχα" στη γλώσσα Guna.

Η λέξη Guna για μια μπλούζα mola είναι Tulemola, (ή "dulemola") 

"Ρούχα των ανθρώπων της Guna."

Ιστορία

Οι άνθρωποι της Guna ζούσαν σε αυτό που είναι τώρα Βόρεια Κολομβία

 και την επαρχία Darién του Παναμά κατά τη στιγμή της ισπανικής εισβολής,

 και μόλις αργότερα άρχισαν να κινούνται προς τα δυτικά προς αυτό

 που είναι τώρα Guna Yala λόγω σύγκρουσης με τις ισπανικές 

και άλλες αυτόχθονες ομάδες.

Αιώνες πριν από την κατάκτηση, οι Gunas έφτασαν στη Νότια Αμερική

 ως μέρος μιας μετανάστευσης Chibchan που κινείται ανατολικά 

από την Κεντρική Αμερική. 

Τη στιγμή της ισπανικής εισβολής, ζούσαν στην περιοχή της Ουράμπα

 και κοντά στα σύνορα των σημερινών Αντιόχεια και Κάλντας.

Ο Alonso de Ojeda και ο Vasco Núñez de Balboa εξερεύνησαν

 τις ακτές της Κολομβίας το 1500 και το 1501. 

Πέρασαν τον περισσότερο χρόνο στον Κόλπο της Ουραμπά, όπου έκαναν

 επαφή με τους Gunas.

Στην ανατολική Guna Yala, η κοινότητα της Νέας Καληδονίας βρίσκεται 

κοντά στον χώρο όπου οι σκωτσέζοι εξερευνητές προσπάθησαν, ανεπιτυχώς,

 να δημιουργήσουν μια αποικία στον "Νέο Κόσμο".

Η πτώχευση της αποστολής έχει αναφερθεί ως ένα από τα κίνητρα 

των Πράξεων της Ένωσης του 1707.

Υπάρχει μια ευρεία συναίνεση σχετικά με τις μεταναστεύσεις του Gunas

 από την Κολομβία και τον Darien προς αυτό που είναι τώρα Guna Yala.

Αυτές οι μεταναστεύσεις προκλήθηκαν εν μέρει από πολέμους 

με τους κατοίκους Catio, αλλά ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι οφείλονταν 

κυρίως σε κακή μεταχείριση από τους ισπανούς εισβολείς.

Οι ίδιοι οι Γκούνα αποδίδουν τη μετανάστευσή τους στη Γκούνα Γκάλα 

σε συγκρούσεις με τους αυτόχθονες λαούς και τη μετανάστευσή τους στα νησιά 

στους υπερβολικούς πληθυσμούς κουνουπιών στην ηπειρωτική χώρα.

Κατά τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, η κυβέρνηση του Παναμά 

προσπάθησε να καταστείλει πολλά από τα παραδοσιακά έθιμα.

Αυτό αντιστάθηκε πικρά, με αποκορύφωμα μια βραχύβια αλλά επιτυχημένη 

εξέγερση το 1925, γνωστή ως επανάσταση του Dule (ή «λαϊκή επανάσταση»)

Τα νησιά San Blas θα μπορούσαν να καταστούν ακατοίκητα

 από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στα τέλη του 21ου αιώνα.

Γλώσσα

Η γλώσσα Guna είναι μια ιθαγενής αμερικανική γλώσσα

 της οικογένειας Chibchan που ομιλείται από 50.000 έως 70.000 άτομα.

Το Dulegaya είναι η πρωταρχική γλώσσα της καθημερινής ζωής 

στις κόμακες και η πλειοψηφία των παιδιών Guna μιλούν τη γλώσσα. 

Αν και είναι σχετικά βιώσιμο, η Γκούνα θεωρείται απειλούμενη γλώσσα.

Οι άλλες δύο φυλές Guna στον Παναμά είναι οι Kuna de Madugandí 

και Kuna de Wargandí. Είναι άνθρωποι που μιλούν Γκούνα που κάποτε 

κατέλαβαν την κεντρική περιοχή του σημερινού Παναμά 

και των γειτονικών Νήσων Σαν Μπλάς και εξακολουθούν 

να επιβιώνουν σε περιθωριακές περιοχές.

Τα ισπανικά χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως, ειδικά στην εκπαίδευση 

και στα γραπτά έγγραφα.

Φώτιος Τούμπανος

Ευχαριστώ την εγκυκλοπαίδεια britannica

 για τις περισσότερες πληροφορίες 

και Το YouTube για τα βίντεο.