Ένα ποίημα αφιερωμένο στον Φλάβιο Κλαύδιο Ιουλιανό.

Πρώτη φορά ως έφηβος εκεί στα δεκαέξι

για κάποιον αυτοκράτορα άκουσα να μας λένε

πως Παραβάτης ήτανε κι ακόμη Αποστάτης

που δεν σεβάστηκε αυτούς που τελικά νικήσαν.

Ποτέ δεν κατανόησα προς τι το τόσο μένος

αφού δεν ήταν χριστιανός ώστε ν’ αποστατήσει

ούτε παρέβη τις αρχές σαν έφηβος που είχε

και πόσο τον φοβόντουσαν που και νεκρό τον βρίζουν.

Είπαν πως κάποιος άγιος Μερκούριος κρατούσε

την λόγχη που πισώπλατα τότε δολοφονούσε.

                                                Πάν Καρτσωνάκης

Ο Ιουλιανός (Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός, Λατ. Flavius Claudius Julianus,

 331 ή 332 — 26 Ιουνίου 363), γνωστός ως Ιουλιανός ο Παραβάτης

 ή Ιουλιανός ο Αποστάτης, αλλά και Ιουλιανός ο Μέγας, 

ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο 

και αξιοσημείωτος φιλόσοφος και συγγραφέας στην ελληνική γλώσσα.

 Συμβασίλευσε, ως Καίσαρας, με τον Κωνστάντιο Β' από το 355 ως το 360

 και μόνος του, ως Αύγουστος, από το 361 ως το 363.

 Ο Ιουλιανός ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της Κωνσταντίνειας δυναστείας

 και ο μοναδικός παγανιστής μετά τον Μέγα Κωνσταντίνο.

Ο Ιουλιανός ήταν πολύ επηρεασμένος από την κλασική παιδεία, και τον ενοχλούσε

 η ραγδαία εξάπλωση του Χριστιανισμού, τον οποίο θεωρούσε ασύμβατο

 με την ελληνική φιλοσοφία και εν γένει τον ελληνικό πολιτισμό 

("Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος 

και η των Θεών αυτής λατρεία, υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια 

και η αγροικία και ουδέν πλέον. 

Αύτη εστίν η σοφία υμών"). 

Από θρησκευτικής άποψης, επιθυμούσε την επιστροφή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

 στην Εθνική θρησκεία (την οποία οι Χριστιανοί θεωρούσαν ειδωλολατρία, 

γι αυτό και προσέδωσαν στον Ιουλιανό επίθετα όπως «Παραβάτης»,

 «Ειδωλιανός», «Αδωναίος», «Καυσίταυρος», «Αποστάτης» και «Πισαίος»). 

Σύμφωνα με τον Βικτόρ Κουζέν (Cousin), ολόκληρος ο κόσμος της αρχαίας 

ελληνικής φιλοσοφίας τερματίσθηκε ουσιαστικά με τον θάνατο του Ιουλιανού.

Η πολιτική που ακολούθησε ο Ιουλιανός σήμερα χαρακτηρίζεται
 ως μια προσπάθεια αναβίωσης της Εθνικής θρησκείας 
και εξουδετέρωσης της επιρροής που ασκούσε 

ο Χριστιανισμός στα κοινωνικά στρώματα της Αυτοκρατορίας.

 Ο Αμμιανός, ο οποίος παρουσιάζει με αρκετές λεπτομέρειες τις βλέψεις

 του Ιουλιανού, αναφέρει πως τα σχέδια του Ιουλιανού δεν περιορίσθηκαν

 σε μια απλή νομοθετική ανανέωση των προνομίων της Εθνικής θρησκείας,

 αλλά στόχευαν σε μια βαθύτερη εσωτερική μεταρρύθμισή της. 

Η προσπάθεια αυτή της αναδιοργάνωσης έγινε στα πρότυπα

 της χριστιανικής οργάνωσης και λειτουργίας της Εκκλησίας, 

παράλληλα διενεργώντας και μια προσπάθεια εξοβελισμού της χριστιανικής πίστεως

 τόσο με έμμεσους, όσο και άμεσους τρόπους. 

Η επίσημη αποκατάσταση της Εθνικής θρησκείας συντελέστηκε το 362 

και εκφράστηκε με μια σειρά από μέτρα.

Ο Ιουλιανός υπήρξε βαθύτατα

 μορφωμένος άνθρωπος. 

Επηρεασμένος από την ελληνική

 κλασική παιδεία, 

ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του Έλληνα 

και δεν δίσταζε να να δηλώνει «Έλλην ειμί». 

Σε επιστολή του προς τον φιλόσοφο Θεμίσιο θα αναφέρει χαρακτηριστικά: 

«Φεύγοντας για την Ελλάδα, τότε που όλοι νόμιζαν πως με στέλναν εξορία, 

τάχα δε δόξασα την τύχη μου σαν να γιόρταζα τη μεγαλύτερη γιορτή, λέγοντας

πως εκείνη η αλλαγή ήταν για μένα ό,τι καλύτερο και πως είχα ανταλλάξει, 

όπως λένε, “Χαλκό με χρυσάφι και εννιά βόδια με εκατό”; 

Τέτοια αγαλλίαση ένιωθα που μού λαχε να πάω στην Ελλάδα αντί να μείνω σπίτι μου

 κι ας μην είχα εκεί ούτε χωράφι ούτε κήπο ούτε ένα σπιτάκι δικό μου». 

Σε κάποια άλλη του επιστολή («Εγκώμιον στην αυτοκράτειρα Ευσεβία»),

 δεν μπορεί να κρύψει την αγάπη του για την Ελλάδαι: «Μα τι μ’ έχει πιάσει;

 Και τι είδους ομιλία είχα σκοπό να ολοκληρώσω αν όχι τον έπαινο

 της αγαπημένης μου Ελλάδας, που δεν μπορώ να τη φέρω στο νου χωρίς

 να μένω έκθαμβος με κάθε τι δικό της;».

Τον Ιουλιανό τον ενοχλούσε το φαινόμενο του Χριστιανισμού 

που ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση με την ελληνική του παιδεία και μόρφωση,

 καθώς και με τον Ελληνικό Πολιτισμό που λάτρευε. 

Προσπάθησε να βάλει φρένο στην ασυδοσία των κληρικών

 και τον πλουτισμό της Εκκλησίας, χωρίς ωστόσο να προχωρήσει σε διώξεις 

εναντίον τους («Εγώ, μα τους θεούς, δε θέλω ούτε να σκοτώνονται οι χριστιανοί

 ούτε να δέρνονται άδικα ούτε άλλο κακό να παθαίνουν» 

[«Ιδιόχειρη επιστολή προς τον Ατάρβιο»]). 

Απεναντίας προσπάθησε να κρατήσει μια ισορροπία. 

Εκδίδει διατάγματα περί ανεξιθρησκείας, 

προσπαθώντας ταυτόχρονα να αναβιώσει 

την ελληνική (και ρωμαϊκή) θρησκεία.

«Ο πολύς λαός όμως, χριστιανοί και εθνικοί, δεν μπόρεσε να πιστέψει ότι ο ημίθεος 

υπέκυψε κάτω από το πλήγμα απλού θνητού: ως «υπό δαίμονος βληθείς»

 εντυπώθηκε ο Ιουλιανός στη λαϊκή φαντασία, η οποία σε Ανατολή και Δύση,

 σε όλη τη διάρκεια του μεσαίωνα, αναπαράστησε εκατοντάδες φορές τη στιγμή 

του χαμού του Ιουλιανού, που πάντα έβρισκε τον θάνατο στη πάλη του 

με κάποιο υπερφυσικό στοιχείο.» 

Τόμος Ζ΄, σελίδα 66, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών.   

Η χριστιανική εκδοχή του θανάτου

 του Ιουλιανού στα όρια του μύθου,

 πέρασε και στην αγιογραφία. 

Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται ο άγιος Μερκούριος

 να διαδορατίζει τον «αποστάτη». 

Τοιχογραφία που βρίσκεται στη βορινή πλευρά 

του διακονικού της εκκλησίας του Ευαγγελισμού 

στο Κρεμλίνο (1547 – 1551):

Κατά την παραμονή του στην Αντιόχεια εξεστράτευσε εναντίον των Περσών,

που με τον αρχηγό τους Σαπώρη Β’ παρενοχλούσαν με τις επιδρομές

 τα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας. 

Ο Ιουλιανός νίκησε σε όλες τις μάχες 

του αντιπάλους του κι έφθασε μέχρι την πρωτεύουσα

 των Περσών Κτησιφώντα, την οποία πολιόρκησε. 

Στις 26 Ιουνίου 363 πληγώθηκε από δόρυ στο συκώτι 

κατά τη διάρκεια αψιμαχιών με διασκορπισμένες 

περσικές δυνάμεις. 

Τις τελευταίες ώρες της ζωής του

 τις πέρασε στη σκηνή του, συζητώντας 

με τους φιλοσόφους Πρίσκο και Μάξιμο 

για την αθανασία της ψυχής. 

Ο Ιουλιανός ξεψύχησε με τη φράση 

«Νενίκηκάς με, Ναζωραίε», αναγνωρίζοντας 

το μάταιο της προσπάθειάς του 

για την αναβίωση της αρχαίας θρησκείας.

 Πάντως, η φράση του αυτή

 αμφισβητείται ιστορικά.

Ποιο χέρι έριξε το μοιραίο δόρυ; 

Οι απόψεις διίστανται.

 «Οικείος στρατιώτης» γράφει ο χριστιανός 

ιστορικός Σωκράτης, «Άγνωστον Πόθεν» διαπιστώνει 

ο αυτόπτης μάρτυρας Αμμιανός, ενώ ο Λιβάνιος 

είναι κατηγορηματικός:
 «εν τοις ημετέροις ήν ο φονεύς», εννοώντας ότι 
αυτός που τον σκότωσε ήταν χριστιανός.

Με το θάνατο του Ιουλιανού έσβησε και το όραμά του

 για την αναβίωση της Εθνικής θρησκείας. 

Ακόμη και οι εχθροί του αναγνώρισαν, όμως, 

ότι υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους

 αυτοκράτορες του Βυζαντίου.

Υπήρξε πολεμιστής αυτοκράτωρ, φιλόσοφος

 και είχε λατρεία και σεβασμό στην Ελληνική παιδεία.