Για τον Πλάτων σκοπός της πολιτείας δεν ήταν η επίτευξη της ευδαιμονίας
για μία τάξη, αλλά για ολόκληρη την Πολιτεία.
Ήταν από τους πρώτους που ταύτισε την σοφία με την ευδαιμονία.
Σε έναν από τους διαλόγους του μάλιστα έγραψε ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να ζει
καθ’ ηδονή ούτε από ανάγκη, ούτε από συνήθεια
(αυτά δηλαδή που κάνουμε στην καθημερινότητα μας
θα πρέπει να τα κάνουμε καθ’ ηδονή θα πρέπει δηλαδή να μας ευχαριστούν
γιατί μόνο τότε βγαίνουμε ωφελημένοι).
Σήμερα η σοφία και η ευδαιμονία είναι εντελώς διαχωρισμένες,
λέμε ότι αυτός είναι σοφός, ενώ ο άλλος είναι πλούσιος και περνάει καλά.
Μόνο όμως όταν είσαι σοφός μπορείς να είσαι πραγματικά ευδαίμων (όχι ευτυχής).
Οι αρχαίοι δεν αναζητούσαν την ευτυχία
αλλά το δαίμονα που είναι το πνεύμα,
η ανώτερη αρετή, το ανώτερο πνεύμα.
Οι τρεις κατηγορίες για τον Πλάτωνα στην πολιτεία του
είναι (1) οι Δημιουργοί (έμποροι, τεχνίτες, γεωργοί κλπ)
δηλαδή το επιθυμητικό που είναι τα ένστικτα το σώμα,
(2) το θυμοειδές το συναισθηματικό κομμάτι η ψυχή
που είναι οι Φύλακες (ο στρατός) (3) και το λογιστικόν, που είναι οι Άρχοντες.
Στις τρεις αυτές τάξεις θα πρέπει να επικρατούν οι εξής αρετές:
Σοφία για τους άρχοντες, οι οποίοι θα πρέπει να αναλαμβάνουν,
μετά τα 50 τους χρόνια, τη διακυβέρνηση και να μεριμνούν
για την ευδαιμονία ολόκληρης της Πολιτείας.
Ανδρεία για τους Φύλακες.
Η αγωγή τους ξεκινάει από μικρή ηλικία και προβλέπει τρία στάδια:
Στο πρώτο διδάσκεται γυμναστική, ενασχόληση με τις καλές τέχνες,
και ανάγνωση – γραφή. Το δεύτερο στάδιο (από την ηλικία των 20 έως 30)
περιλαμβάνει κυρίως τις μαθηματικές επιστήμες,
ενώ το τρίτο στάδιο (30 έως 35 χρονών) την πενταετή σπουδή της Φιλοσοφίας
και της διαλεκτικής και τέλος την Μύηση,
η οποία οδηγεί στην Ύψιστη Μορφή Γνώσης, τη Θέαση του Αγαθού.
Σωφροσύνη για τους Δημιουργούς.
Η τάξη αυτή είναι αποκλεισμένη από την ευθύνη της εξουσίας, εργάζεται όμως
προστατευμένη και μπορεί να πλουτίζει μέχρι κάποιο βαθμό.
Είναι δε υποχρεωμένη να συντηρεί – όχι όμως πλουσιοπάροχα – τις άλλες δύο
ηγεμονικές τάξεις.
Παιδιά ωστόσο που έχουν γεννηθεί στην τάξη αυτή, αλλά έχουν να επιδείξουν
εξαιρετικά προσόντα ή ταλέντα, μεταπηδούν στην ανώτερη τάξη,
αλλά και αντιστρόφως, παιδιά της ανώτερης τάξης τα οποία δεν έχουν
τα πνευματικά προσόντα ή χαρίσματα να παραμείνουν σ’ αυτήν
ή να μεταπηδούν στην κατώτερη τάξη.
Η κάθε μία τάξη ελέγχει ένα επίπεδο συνείδησης:
Το σωματικό, το συναισθηματικό και το νοητό κόσμο.
Ο Πλάτων θεωρούσε ότι αν η Αθήνα ήταν οργανωμένη με τον τρόπο αυτό
και κυρίως με τους φύλακες να εξασφαλίζουν την ασφάλεια της Πόλης,
δεν θα είχε χάσει τον πελοποννησιακό πόλεμο.
Όμως αυτός ήταν και ένας από τους λόγους για τους οποίους κατηγορήθηκε
για φιλομοναρχικότητα, διότι έθετε την ατομικότητα υπό αμφισβήτηση,
καθώς ο καθένας θα πρέπει να λειτουργεί μέσα από κανόνες και πλαίσια
τα οποία περιορίζουν τις ατομικές του δυνατότητες.
Σήμερα ζούμε σε μία εποχή όπου η ατομικότητα κυριαρχεί μέσα σε άπειρα
μικρά σύνολα ή συντεχνίες που πολλές φορές η μία λειτουργεί σε βάρος της άλλης.
Στην ριζοσπαστική, για τα δικά μας δεδομένα ιδανική πλατωνική πολιτεία
δεν υπάρχει καν ο θεσμός της οικογένειας ως σκέψη.
Τα παιδιά αποτελούν μέρος της πόλης, οπότε αυτή οφείλει να τα μεγαλώσει
και να τα εκπαιδεύσει.
Με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί κάποιος να βγάλει στο παιδί του
τις δικές του ελλείψεις ή τα ελαττώματα του τα οποία θα ζημιώσουν
το σύνολο της κοινωνίας.
Πέρα από το εάν είναι σωστό ή λάθος, η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει
φιλοσοφία, πολιτικό σύστημα ή θρησκεία που να μην επηρεάστηκε
από την πολιτεία του Πλάτωνα.
Ο Άγγλος φιλόσοφος Alfred North Whitehead μας λέει ότι ολόκληρη
η ευρωπαϊκή φιλοσοφία αποτελεί μια σειρά υποσημειώσεων
στα έργα του Πλάτωνα.
Όλες οι θρησκείες έχουν ως πρότυπο την ουράνια πολιτεία.
Εξάλλου και όλοι μέσα μας ψάχνουμε μία πολιτεία, δηλαδή ένα χώρο
όπου θα μπορεί να ανθήσει το καλύτερο δυναμικό μας.
Αυτό φαίνεται τόσο καθαρά στο καθημερινό παράπονο του καθένα
που λέει πως δεν υπάρχει κράτος.
Δηλαδή ένα κράτος που να μπορεί να βρει ή να καλλιεργήσει ο καθένας
τις αρετές του, που για την πλατωνική σκέψη ήταν η σοφία, η ανδρεία,
η σωφροσύνη, και η δικαιοσύνη την οποία θεωρούσε θεμέλιο την κοινωνίας.
Διότι όπως ο ίδιος έλεγε: Μπορεί κάποιος λόγω έλλειψης ή λόγω αδυναμίας
ή λόγω κακής εκπαίδευσης να μην μπορεί να είναι γενναίος,
να μην μπορεί να είναι σώφρων ή σοφός αλλά όλοι μπορούν να είναι δίκαιοι.
Author page: Γιώργος Αναγνωστόπουλος
Απαραίτητη διευκρίνηση:
Τα άρθρα γνώμης δεν εκφράζουν
απαραίτητα και την δική μας γνώμη
αλλά δημοσιοποιούνται μήπως γίνουν
αφορμή για γόνιμο και ουσιαστικό διάλογο.
Δικό μας σχόλιο:
Δώστε λίγο προσοχή σε αυτό το σημείο του κειμένου.
Άλλο είναι η ευτυχία (καλή τύχη)
δηλαδή εκπλήρωση των επιθυμιών
(επιτυχία των σκοπών του)
και άλλο η ευδαιμονία.
Διαφορετικό το να έχεις καλή τύχη λοιπόν
και διαφορετικό να έχεις καλό δαίμονα,
την απόλυτη δηλαδή θεία ηρεμία.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου