Αν και η λέξη λύρα αναφέρεται συχνά
στα λογοτεχνικά κείμενα, οι πρώτες σαφείς αναφορές
σε χορδόφωνο όργανο με δοξάρι γίνονται
στο έπος του Διγενή Ακρίτα, το οποίο χρονολογείται
στα τέλη του 10ου ή στις αρχές του 11ου μ.Χ. αιώνα.
Το έπος συνεχίζοντας αναφέρει:
"αρπάζει το σκεπάρνι του, έν' αργυρό πριγιόνι
σ' έν περιβόλι σ' έμπηκεν, ελιάς κλανάρι κόβει,
ντογρί παιγνίδι έκαμε, ντογρί παιγνίδι κάνει.
Τα φίδια κόρδες έβαλε απάνω στο παιγνίδι
την όχεντρα την πλουμιστή δοξάρι στο παιγνίδι
και τα μικρά χεντρόπουλα στριφνάρια στο παιγνίδι..."
Άραγε τι μορφή να είχε η λύρα που περιγραφόταν
στο έπος του Διγενή;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι μόνο στην ονομασία
συνδέεται με το κυριότερο μουσικό όργανο
της Αρχαίας Ελλάδας, σύμβολο του Θεού της μουσικής
και του φωτός, του απολλώνειου πνεύματος.
Στην Κρήτη παρ' όλες τις μεταβολές της
από το 1930 και μετά και παρ' όλη την κυριαρχία
του βιολιού στο Ανατολικό και Δυτικό άκρο του νησιού,
η λύρα είναι όχι μόνο ζωντανή
αλλά και με τη δυναμικότερη παρουσία.
Όπως και οι Έλληνες του Πόντου
με τον κεμεντζέ τους ή οι Κωνσταντινουπολίτες
με την πολίτικη λύρα οι Κρήτες βασίζουν
στο γλυκόλαλο ήχο της λύρας τους
τη διατήρηση της πολιτισμικής τους ταυτότητας.
Η λύρα αντιστάθηκε στην καθοδηγούμενη
μονοκρατία τους ενός τρόπου ντυσίματος, φαγητού,
μουσικής, χορού, γλώσσας.
Η λύρα αντιστέκεται στον εντυπωσιασμό
των τεράστιων τεχνολογικών επιτευγμάτων
και στην αφομοίωσή της στη νέα τάση
για παγκοσμιοποίηση της κουλτούρας των πολιτών.
Ίσως η λύρα και να μην είχε επιβιώσει
αν δεν αποκτούσε το ρόλο ενός ισχυρού
εθνικού συμβόλου πολιτισμικής ταυτότητας.
Μια μορφή ατίθαση, μαυροφορεμένη, με σαρίκι,
στιβάνια και μαχαίρι ζωσμένο.
Μια μορφή ηλιοκαμένη που είτε καθιστή
και με τη λύρα στον αριστερό μηρό,
είτε με τη λύρα ακουμπισμένη στο ζωνάρι
περιδιαβαίνοντας το χωριό μα διαλαλεί
την ταυτότητα που έχει κρατήσει ζωντανό
την κρητικό χαρακτήρα.
Ένα χαρακτήρα που θα γλεντά με τη λύρα του
ακόμα και μπρος στο θάνατο.
"Ακούστε ήντα μήνυσε ο νιος από τον Άδη:
-Χαρείτ' εσείς οι ζωντανοί 'κει στον απάνω κόσμο
γιατί επά οπού' μαστε στενός μας είν' ό τόπος.
Δεν έχει ο Άδης κοπελιές, μηδέ και χαροκόπους
μηδέ και σημαδότοπους να σημαδεύουν οι άντρες."
Περισσότερα:
Λύρα: Το ιερό όργανο - σύμβολο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου