Ας γνωρίσουμε σήμερα την έννοια της ευδαιμονίας
κατά τον Αριστοτέλη, μέσα από το αρχαίο κείμενο
του Διογένη Λαερτίου.
...Τέλος δὲ ἓν ἐξέθετο χρῆσιν ἀρετῆς ἐν βίῳ τελείῳ.
...Σαν τελικό συμπέρασμα, αυτό που θεωρούσε
ο Αριστοτέλης ως το πιο σημαντικό κριτήριο
στην εξάσκηση της αρετής, ήταν ο έντιμος βίος.
(«Βίῳ τελείῳ» Αυτές είναι δύο πολύτιμες λέξεις,
τις οποίες θα μπορούσαμε να αποστηθίσουμε
και να φροντίσουμε από εδώ και στο εξής
να χαρακτηρίζουν τις μελλοντικές μας πράξεις.)
ἔφη δὲ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν συμπλήρωμα
ἐκ τριῶν ἀγαθῶν εἶναι·
Ισχυριζόταν επίσης ότι και η ευδαιμονία είναι
το αποτέλεσμα τριών επιμέρους αγαθών:
τῶν περὶ ψυχήν, ἃ δὴ καὶ πρῶτα τῇ δυνάμει καλεῖ·
Το πρώτο αγαθό είναι η ευγενής Ψυχή, γεγονός όμως
που θα πρέπει να αποδεικνύεται και στην πράξη
και όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο.
ἐκ δευτέρων δὲ τῶν περὶ σῶμα, ὑγιείας καὶ ἰσχύος
καὶ κάλλους καὶ τῶν παραπλησίων·
Το δεύτερο αγαθό είναι η ευρωστία του σώματος,
δηλαδή ό,τι αφορά στην υγεία στην δύναμη
στην ομορφιά και στις παραπλήσιες ιδιότητες.
ἐκ τρίτων δὲ τῶν ἐκτός, πλούτου καὶ εὐγενείας
καὶ δόξης καὶ τῶν ὁμοίων.
Το τρίτο αγαθό αφορά στα στοιχεία που προκαλούν
ευδαιμονία και δεν αφορούν στο σώμα
ή στην ψυχή μας, όπως για παράδειγμα ο πλούτος,
η ευγενική καταγωγή, η αποκτηθείσα δόξα
και τα παρόμοια.
(Διαπιστώνουμε επομένως πολύ εύκολα
μετά από αυτήν την ανάλυση, ότι ένας πρόστυχος
άνθρωπος, όσα πλούτη και ομορφιά και αν διαθέτει,
δεν θα μπορούσε ποτέ να θεωρηθεί
από τον Αριστοτέλη ως ευδαίμων.
Διότι θα υπάρχουν πάντοτε κάποιες στιγμές
στην ζωή του, που θα λειτουργεί η συνείδησή του
και τότε θα κατανοεί τα ψυχικά του ελλείμματα.)
τήν τε ἀρετὴν μὴ εἶναι αὐτάρκη πρὸς εὐδαιμονίαν·
Η ύπαρξη κάποιας αρετής, δεν επαρκεί από μόνη της
για να θεωρηθεί ένας Άνθρωπος ευδαίμων.
(Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε
έναν άνθρωπο που διακατέχεται
από την αρετή της φιλοτιμίας.
Το γεγονός αυτό όμως δεν συνεπάγεται ότι είναι
ο Άνθρωπος αυτός
είναι και απαραιτήτως και ευτυχής.
Αντιθέτως, πολλές φορές ακριβώς λόγω αυτής
της αρετής του, θα μπορούσαν να προκύψουν
στην ζωή του πολλά εμπόδια,
που δεν θα του επέτρεπαν να ευτυχίσει.)
προσδεῖσθαι γὰρ τῶν τε περὶ σῶμα
καὶ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν.
Εκτός αν ο Άνθρωπος αυτός κατάφερνε
να αποκτήσει συγχρόνως τόσο τα αγαθά
που αφορούν στο σώμα του, όσο και έξω από αυτό.
ὡς κακοδαιμονήσοντος τοῦ σοφοῦ
κἂν ἐν πόνοις ᾖ κἂν ἐν πενίᾳ καὶ τοῖς ὁμοίοις.
Καθότι κάποια στιγμή, όσο και σοφός και αν είναι,
θα κακομοιριάσει όταν βρεθεί σε κατάσταση
σωματικών πόνων ή σε κατάσταση φτώχιας
ή και σε άλλες παρόμοιες καταστάσεις.
(Πράγματι η «σοφία» είναι ένα νοητικό αγαθό
και από μόνη της, δεν επαρκεί για να προσδώσει
στην ζωή μας ευδαιμονία.
Βεβαίως, θα μπορούσε να μας βοηθήσει
να αποκτήσουμε άλλες αρετές που πιθανώς
να μας οδηγήσουν στην ευδαιμονία υποκαθιστώντας
τα υπόλοιπα σωματικά και υλικά αγαθά.)
τὴν μέντοι κακίαν αὐτάρκη πρὸς κακοδαιμονίαν,
Η κακία είναι αρκετή από μόνη της
για να προκαλέσει σε έναν άνθρωπο δυστυχία,
κἂν ὅτι μάλιστα παρῇ αὐτῇ τὰ ἐκτὸς ἀγαθὰ
καὶ τὰ περὶ σῶμα. ακόμα και όταν ο άνθρωπος
αυτός συναπολαμβάνει και τα σωματικά
και τα λοιπά αγαθά.
τάς τ' ἀρετὰς ἔφη μὴ ἀντακολουθεῖν·
Σε αυτήν την περίπτωση, ο Αριστοτέλης έλεγε
ότι αυτός ο άνθρωπος λόγω της κακίας του
έχει διαγράψει κάθε άλλη αρετή.
(Παρατηρούμε ότι η κακία είναι από μόνη της ικανή
να μην επιτρέψει καμμία αρετή να την πλησιάσει.
Επομένως, ένας κακός Άνθρωπος δεν έχει καμμία
ελπίδα να προχωρήσει στην προσωπική του
Πνευματική εξέλιξη, παρά μόνο μετά
από την λεγόμενη «Κάθαρση».)
ἐνδέχεσθαι γὰρ φρόνιμόν τινα καὶ ὁμοίως
δίκαιον ὄντα ἀκόλαστον καὶ ἀκρατῆ εἶναι.
Ενδεχομένως θα πίστευε κανείς, ότι ένας άνθρωπος
ακόλαστος και ακρατής θα μπορούσε
να είναι δίκαιος και λογικός.
(Αυτό όμως δεν μπορεί να ισχύει.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι ένας κακός άνθρωπος,
λόγω της κακίας του, χάνει κάθε αίσθηση
δικαιοσύνης και λογικής.)
ἔφη δὲ τὸν σοφὸν ἀπαθῆ μὲν μὴ εἶναι,
μετριοπαθῆ δέ.
Έλεγε επίσης, ότι αυτό που χαρακτηρίζει τους σοφούς,
είναι ότι λειτουργούν γνωρίζοντας το μέτρο
(μετριοπαθείς) και μπορούν να παραμένουν απαθείς.
(Βεβαίως, όπως θα πρέπει να έχουμε κατανοήσει
δεν αρκεί η Σοφία για να μην έχει κανείς πάθη,
αλλά χρειάζονται απαραιτήτως και οι Ψυχικές αρετές.)
Τήν τε φιλίαν ὡρίζετο ἰσότητα εὐνοίας ἀντιστρόφου·
Σχετικά με την φιλία, την καθόριζε
σαν μία διαρκή εξισορρόπηση δύο αντιστρόφων
και αγαθοποιών δυνάμεων.
(Πρόκειται για μία μαθηματική μέθοδο ανάλυσης
που αναφέρεται στο βιβλίο του «Μετά τα Φυσικά»
και σχετίζεται με την λειτουργία που αποδίδεται
στο περίφημο «Ακίνητον Κινούν»)
ταύτης δὲ τὴν μὲν εἶναι συγγενικήν, τὴν δὲ ἐρωτικήν,
Αυτές δε, οι δύο μορφές των αγαθοποιών δυνάμεων,
μπορούν να θεωρηθούν σαν μία μορφή συγγενικής
αγάπης που είναι αντίστροφη
προς την μορφή της ερωτικής αγάπης.
τὴν δὲ ξενικήν.
Υπάρχει επίσης και μία τρίτη μορφή αγάπης,
η «φιλοξενία» που είναι αντίθετη προς τις δύο
προηγούμενες.
εἶναι δὲ καὶ τὸν ἔρωτα μὴ μόνον συνουσίας,
ἀλλὰ καὶ φιλ[οσοφ]ίας.
Βασικό συστατικά του έρωτα, δεν αποτελεί μόνο
η συνουσία αλλά και η φιλοσοφική του διάσταση.
καὶ ἐρασθήσεσθαι δὲ τὸν σοφὸν καὶ πολιτεύσεσθαι,
Ο Αριστοτέλης μάς συμβουλεύει το εξής:
Τόσο η ερωτική φιλία μας, όσο και οι πολιτικές μας
επιλογές, θα πρέπει να συγκεντρώνονται
σε έναν σοφό άνθρωπο,
γαμήσειν τε μὴν καὶ βασιλεῖ συμβιώσεσθαι.
διότι ο γάμος με έναν σοφό άνθρωπο θα έχει
σαν αποτέλεσμα μια βασιλική συμβίωση.
βίων τε τριῶν ὄντων,
Υπάρχουν τρεις μορφές που θα μπορούσαν
να χαρακτηρίσουν έναν βίο.
θεωρητικοῦ,πρακτικοῦ, ἡδονικοῦ, τὸν θεωρητικὸν
προέκρινεν.
Ένας βίος που θα αφορά καθαρά στην φιλοσοφία,
ένας βίος που θα υποκινείται από τις χρηματικές
απολαβές και ένας βίος που θα προσφέρει
μόνο απολαύσεις.
(Μεταξύ αυτών των τριών μορφών διαβίωσης,
ο Αριστοτέλης μας συστήνει να ακολουθήσουμε
τον πρώτο βίο.
Είναι προφανές ότι για να εξελιχθεί ένας Άνθρωπος
πρέπει να δουλέψει πολύ σκληρά και να είναι απολύτως προσηλωμένος στον στόχο του, τον οποίο όμως
πρέπει πρώτα να κατανοήσει.
Αυτός είναι ο μοναδικός σκοπός της Φιλοσοφίας!)
εὔχρηστα δὲ καὶ τὰ ἐγκύκλια μαθήματα
πρὸς ἀρετῆς ἀνάληψιν.
Τέλος, κάποιος που θα ήθελε να γίνει ενάρετος,
θα πρέπει να παρακολουθήσει τον κύκλο
μαθημάτων στο Περιπατητικό Λύκειο του Αριστοτέλη.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου